استاد مبلغی: درس خارج،‌ ماهیت‌شناسی و روش‌شناسی (یادداشت)

🔹در درس خارج، استاد باید شیوه استنباط را آموزش بدهد؛ ولى این اصلاً آموزش داده نمى‌شود، حوزه در باب درس خارج هدف را گم کرده است، نتیجه این می‌شود که یک نفر ۲۰ الى ۳۰ سال در درس خارج می‌ماند.

 🔹درس خارج باید شیوه‌ای را بیاموزد که اگر ۵ الی ۶سال این روند ادامه پیدا کند، اجتهاد حاصل شود و بعد از آن فرد بتواند به تحقیق بپردازد.

 🔹هر استادى در درس خارج، به گونه ارتکازى روشى دارد که شاگرد اگر هوشیار باشد، پس از سالیانى (طولانی) درمی‌یابد که استادش چه روشى دارد، لذا همیشه فقط یکی دو نفر از این شاگردان به درجه اجتهاد می‌رسند.

 

متن تفصیلی در ادامه مطلب

 

ظرفیت استخراج فقه نظامات از مکاسب شیخ انصاری؛ روش شناسی فقه و اجتهاد از منظر استاد علیدوست (فرهنگستان)

اگر بخواهیم پیشینه روش شناسی فقه و اجتهاد را مورد بررسی قرار دهیم در سال های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ اصلا بحث از روش شناسی میان فقها رواج نبود و حتی گفتمانش هم مطرح نبود اما در اواخر دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ بحث از فلسفه فقه، فلسفه فلسفه فقه مطرح شد و کم کم در میان فقها اوج گرفت.

روش شناسی به چارچوب فکری ای که پشت عملیات یک محقق قراردارد، گفته می می شود. مثلا روش شناسی اجتهادی شیخ انصاری، مبتنی بر آن چارچوب فکری است که اجتهاد وی طبق آن شکل گرفته است.

(فرهنگستان علوم اسلامی قم،  نشست علمی «روش شناسی فقه و اجتهاد»، ۱۳۹۷/۱۰/۱۳)
 

متن تفصیلی در ادامه مطلب

روش‌شناسی مکتب قم و نجف از منظر استاد مبلغی (موسسه پژوهشی فهیم)

این خیلی روشن است که اگر روش نباشد آب در هاون میکوبیم و بازتولید تقلید می‌کنیم و هیچ درد و آسیبی برای فقه بزرگتر از این نیست که فقه بازتولید کننده مکررات و تقلیدها باشد، ولو واجبات اجتهاد. پاسخی نمی‌تواند بدهد، چه جوابی میتواند بدهد؟ از پس این حجم مشکلاتی که در مقابل همین فقه الان ما صف کشیده اند، برنمی‌آید، پس روش لازم است.

اگر بخواهیم روشِ در قم را بیان کنیم، چهار نفر قابل مطالعه هستند: مرحوم حائری است که دارای یک روش بود، مرحوم داماد، مرحوم آیت الله بروجردی و مرحوم امام(ره) است. چهار مکتب، البته مکتب نمی‌توان گفت، بعد می‌تواند مکتب باشد، چهار نفرِ صاحبِ روش هستند، چون مکتب دارای استانداردهای بیشتری است و لذا افزوده های بیشتری می‌خواهد تا تبدیل به مکتب شود، البته آیت الله بروجردی را بعضی گفتند دارای مکتب است.

(موسسه پژوهشی فهیم، ۱۳۹۰/۷/۱۶)

فایل صوتی نشست

متن تفصیلی در ادامه مطلب

روش‌شناسی مکتب قم و نجف از منظر استاد علیدوست (مصاحبه با مباحثات)

مکتب قم در استنباطات فقهی ـ به‌ویژه در بخش غیر عبادات ـ به‌عرف و بنای عقلا توجه بیشتری می‌کند؛ به تاریخ صدور روایات و آیات نگاه جدی‌تر و مؤثرتری دارد؛ به اهل سنت در فقه و حدیث مقارن نیم‌نگاهی دارد؛ داده‌های دانش تاریخ را در استنباط مطمح نظر قرار می‌دهد؛ به وثوقِ صدور، بیشتر از سندشناسی توجه می‌کند؛ کم‌تر به‌صورت ریاضی فکر می‌کند؛ در استنباطاتش مجموعه‌ای از ظنون را در نظر می‌گیرد (درست است که تک‌تک آن‌ها را معتبر نمی‌داند؛ ولی آن‌ها را در یک نظام حلقوی تنظیم می‌کند تا از به هم پیوستن همان اسناد نامعتبر دلیل معتبری آفریده شود)؛ به قرآن و مقاصد توجه می‌کند؛ نگاهش به شریعت اجتماعی است؛ از نصوصی که در موارد خُرد وارد شده‌اند گاه می‌تواند به یک قاعده کلان برسد؛ شهرت را در نظر می‌گیرد و آن را جابر ضعف سند یا جابر ضعف دلالت می‌انگارد، رویکرد خاصی به دانش فقه را که مشتمل بر این عناصر باشد، من «مکتب قم» می‌نامم و معتقدم که بر قله‌ی آن نیز آیت‌الله بروجردی و شاگردان ایشان ایستاده‌اند.

 

مکتب نجف در همه مواردی که برای مکتب قم برشمردیم در نقطه‌ی مقابل قرار دارد؛ اولاً نص‌بسند است و برای یک مسأله دنبال یک روایت خاص است؛ نمی‌گویم عام را انکار می‌کند؛ ولی ترجیح می‌دهد دنبال روایت خاص باشد؛ بسیار ریاضی‌وار فکر می‌کند؛ اصول آن از حد لازم خیلی فربه‌تر شده است و فقهِ آن، در مواردی فقهِ کشف نیست؛ بلکه فقهِ عذر است (ابتنای بیش‌تری بر اصول عملیه دارد).

 

نمی‌خواهیم دیوار بگذاریم و بگوییم که هرکس در نجف است نجفی فکر می‌کند و هر که در قم است قمی فکر می‌کند؛ چون این‌طور نیست؛ مثلاً مرحوم آیت‌الله تبریزی در قم زندگی می‌کرد؛ اما فکرش کاملاً نجفی بود.

(مصاحبه با مباحثات، ۱۳۹۶/۱۱/۱۳)

متن تفصیلی در ادامه مطلب

 

گزارشی از یک جلسه حلقه فقهی روش‌شناسی اجتهاد، روشنا

به گزارش خبرنگار اجتهاد، جلسه حلقه روش‌شناسی اجتهاد (روشنا)، در قم برگزار شد. این جلسه که با موضوع «ارائه الگوهای پیشنهادی فرایند استنباط فقهی» تشکیل شد، دکتر مجید مبینی مقدس، از طلاب خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دکترای فرهنگ و ارتباطات به ارائه بحث پرداخت. همچنین استاد حسن معلمی، استاد خارج فقه و اصول نیز به‌عنوان ناظر بحث، در جلسه حضور داشت.

متن تفصیلی در ادامه مطلب
 

استاد مبلغی: بدون روش‌شناسی اجتهاد، حوزه دچار خسارت می‌شود (رونمایی از سه اثر)

🔹 روش‌شناسی اجتهاد حرکتی است که حوزه دیر یا زود باید به آن بپردازد، با این تفاوت که اگر دیر بپردازد، خسارت‌های بسیاری متوجه شما خواهد شد.

🔹ضرورت روش‌شناسی آن‌قدر جدی و اساسی است که رفتن حوزه علمیه به سمت  پاسخگویی جامع و کارآمد به مسائل معاصر، متوقف به  پرداختن به روش‌شناسی اجتهاد است.

🔹اگر  حوزه علمیه بخواهد تحولات مثبت و سازنده‌ای را بر پایه اجتهاد سنتی خود ایجاد کند، باید به روش‌شناسی اجتهاد به دو صورت عام و خاص، یعنی  معطوف به رشته‌های تخصصی فقهی، به انجام برساند.

 

متن تفصیلی در ادامه مطلب

استاد علیدوست: روش شناسی اجتهاد آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی

آیین نکوداشت آیت‌ﷲ حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم، با هدف بررسی روش‌شناسی فقاهتی آن فقیه و مرجع شیعی، با سخنرانی استاد ابوالقاسم علیدوست در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۳، در بیت شریف مرحوم آیت‌ﷲ حائری برگزار شد.

 

بسم ﷲ الرحمن الرحیم. الحمدلله والصلاة والسلام علی رسول ﷲ وعلی آله آل ﷲ، الذین بهم فتح ﷲ وبهم یختم ﷲ ولعنة ﷲ علی أعدائهم أعداء ﷲ إلی یوم لقاء ﷲ. ﷲم صل علی محمد و آل محمد واهدنا لما اختلف فیه من الحق بإذنک إنک تهتدی من تشاء إلی صراط مستقیم.

از حضور اساتید، بزرگان و سروران و طلاب فاضلی که در اینمجلس مستطاب شرکت فرمودند، تشکر می‌کنم؛ همچنین از بیت حضرت آیت‌ﷲ‌العظمی سیستانی و سرور گرامی‌مان حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین شهرستانی که در تأسیس این بنیان خیر سهم تمام داشتند. از اساتید بزرگوار عذرخواهی می‌کنم که وقت‌شان را ضایع می‌کنم، اما در هر صورت عنوان شده که حقیر، موضوع بحث را دنبال کنم.

موضوعی که در نظر گرفته شده، روش‌شناسی فقاهت آیت‌ﷲ مؤسس در فقه، و اصول فقاهت به معنای منهج فقهی ایشان است؛ هم در فقه، هم در اصول فقه. اما ممکن است این سؤال برای برخی از افاضل پیش بیاید که ثمره روش‌شناسی فقاهت یک شخصیت، یک مکتب یا یک مکان چیست؟ روشن است که با تأمل بیشتر، می‌توان آثاری را بر روش‌شناسی مترتب کرد؛ اولا وقتی روش فقاهت یک شخصیت دانسته شود، می‌توان مدیریت او را بر بحث‌ها پیش‌بینی کرد، و طبیعتا اگر آن شخصیت، نقد، انتقاد یا تأییدی دارد، می‌توان دریافت که این نقد، بنایی است یا مبنایی.

متن تفصیلی در ادامه مطلب

استاد علیدوست: روش شناسی اجتهاد شیخ انصاری

شیخ اعظم در روش اجتهاد، به مدرسه‌ی تجمیع ظنون تعلق دارد و لذا در کتابهای فقهی و اصولیِ این ایستاده بر قله، “انصاف” جایگاه پیدا می‌کند. البته شیخ “انصاف” را دلیل پنجم نمی داند. ادله اربعه  همان اسناد چهارگانه قرآن، سنت، اجماع و عقل است اما چون شیخ اعظم به مسلک تجمیع ظنون تعلق دارد در کتاب مکاسب از “انصاف” استفاده می کند.

 

متن کامل در ادامه مطلب

 

استاد علیدوست: محورهای مهم در روش‌شناسی اجتهاد

🔹وقتی می‌خواهیم وارد روش‌شناسی شویم، چه محورهایی را باید در نظر بگیریم؟
 

۱. یکی از محورهایی که منهج‌ساز است و ممکن است دو فقیه را از هم  جدا کند، نوع مواجهه با #منابع_اربعه است ... مثلا آیا کارآیی استقلالی عقل را قبول دارد؟ آیا کارآیی ابزاری‌اش را قبول دارد؟ آیا  روایتی را که ثقه نقل می‌کند می پذیرد یا روایات موثوق به را؟ آیا روایت را مخصّص قرآن قرار می‌دهد یا عام قرآنی را بر خاص روایی مقدم می‌کند که در گذشته طرفداران جدی داشته و ناشیانه متهم به قیاس شدند.
 

۲. دومین محوری که در روش‌شناسی یک فقیه باید مطمح نظر قرار گیرد، #مقاصد_الشریعه است ... باید دید فقیه چه نگاهی به مقاصد شریعت دارد؟
 

۳. محور سوم این است که آیا فقیهی که می‌خواهیم راجع به روش‌شناسی او تأمل کنیم، حاضر است #از_خرد_به_کلان عبور کند یا نه؟ روایاتی هست که مرحوم شیخ انصاری دارد و راجع به دهن متنجس است و به درد استصباح تحت السماء می‌خورد. مقدس اردبیلی در مجمع الفائده والبرهان، از این روایات، یک قاعده استنباط می‌کند و لذا می‌گوید نه استصباح خصوصیت دارد، نه تحت السماء خصوصیت دارد و در واقع از یک نص وارد در مورد خرد با الفاظ خاص، استنباط یک قاعده می‌کند.
 

۴.  آخرین محوری که در متدولوژی باید مطمح نظر قرار بگیرد این است که آیا آن فقیه #صناعت‌محور است یا به #تجمیع_ظنون می‌پردازد؟


متن کامل در روش شناسی اجتهاد آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره)