🔹اگر طلبه شش ماه از وقتش را صرف منهج شناسی کند و تطبیقاتی در کنارش داشته باشد، ادعا می کنم هشت سال از نظر فقهی از دیگران جلوتر است.
🔹 تنها راه رسیدن به رشد تفکر فقهی، منهج‌شناسی و مدل سازی روش فکری فقیهان بزرگ است.
🔹بنده نسبت به چند نفر از فقهای شیعه که به اعتقاد من سرسلسله تحولات فکری و فقهی بودند، منهج شناسی فقهی کردم و نتایج بسیاری عظیمی از این کار بدست آمده است. نسبت به دیدگاه‌های فقیهانی از جمله شیخ طوسی، ابن ادریس، علامه حلی، شهید اول، آیت‌الله خویی، حضرت امام خمینی، مرحوم بروجردی و شهید صدر، مدل شناسی و منهج شناسی شده و مشخص گردیده که روش تفکر فقهی این اندیشمندان بر چه اساسی استوار است.
بیان شده در: نشست منهج‌شناسی فقهی از دیدگاه فقهای شیعه، مدرسه علمیه نواب مشهد (۲۳ آذر ۱۳۹۱)
متن تفصیلی در ادامه مطلب
متن تفصیلی:
استاد حاج شیخ جواد مروی در نشست علمی فقه و اصول که با موضوع «منهج شناسی فقهی از دیدگاه فقهای شیعه» در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد برگزار شد، گفت: یکی از ضروریاتی که طلاب حوزه‌های علمیه به آموختن آن نیاز دارند، مقوله منهج شناسی است.
ایشان افزود: بنده نسبت به چند نفر از فقهای شیعه که به اعتقاد من سرسلسله تحولات فکری و فقهی بودند، منهج شناسی فقهی کردم و نتایج بسیار عظیمی از این کار بدست آمده است. نسبت به دیدگاه‌های فقیهانی از جمله شیخ طوسی، ابن ادریس، علامه حلی، شهید اول، آیت‌الله خویی، حضرت امام خمینی، مرحوم بروجردی و شهید صدر، مدل شناسی و منهج شناسی شده و مشخص گردیده که روش تفکر فقهی این اندیشمندان بر چه اساسی استوار است.
ایشان با اشاره به ثمرات منهج شناسی بیان داشت: بعضی از طلاب درس خارج، متنی از متون علامه حلی را می‌خوانند و با تسلط به نقادی می پردازند، اما مشاهده می‌شود قدرت تجزیه و تحلیل افکار ایشان را ندارند چون با منهج فقهی علامه آشنایی کامل ندارند.
استاد با تاکید بر ضرورت منهج شناسی علامه حلی بیان داشت: امروز که بحث فقه مقارن، پررنگ است و افکار ما با افکار اهل سنت استدام پیدا کرده و به چالش کشیده می‌شود، ترسیم منهج فقهی علامه حلی بسیار ضروری است.
ایشان با اشاره به ویژگی ادبی منهج محقق اصفهانی اظهار داشت: اگر کسی کتاب الاجاره محقق اصفهانی را به دقت مورد بررسی قراردهد متوجه می‌شود ایشان ذوق خاصی در ادبیات از جمله در لغت داشته است. این ذوق خاص را در اقران ایشان نمی‌بینیم. این ذوق ادبی محقق اصفهانی باعث شده استنتاجات دقیق و لطیف خاصی را به همراه داشته باشد و پاره‌ای از نظریات متفاوت فقهی ایشان مبتنی بر همین استنتاجات است. مثلا در بحث لاضرر و بحث های دیگر که برداشت‌های خوبی را عرضه می‌کند و در موارد مختلفی بازتاب درخشانی داشته است.
صاحب جواهر برخی از فقها را نقد می‌کند و هنگامی که نقدی را به صورت علمی وارد می‌نماید به دنبالش ضعفی را مبتنی بر یک تعلیل بیان می‌کند. به عنوان مثال در خصوص برخی علما بیان می‌دارد «این اشتباه فلان عالم، از طریقه اجتهادش ناشی شده است ، و نیز بیان کننده آن است که اجتهادش مختل است». بنابراین صاحب جواهر با منهج شناسی استنباط فقهی، دیگران را نقد می‌کند. همچنین صاحب جواهر نسبت به برخی از فقها بیان می‌کند «این فقها استقامت در طریقه دارند و روش و منهج آنان، مستقیم است» اما سؤال این است که این طریقه و منهجی که گاهی به مختل بودن و مستقیم بودن مطرح می‌شود، آیا قابل بازسازی است، یا خیر؟
استاد مروی افزود: وقتی مباحث فقهی پیرامون این مسأله را بررسی کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که فقهای بزرگ ما جدای از مباحث ریزی که در پاره‌ای از اختلافات رجالی و اصولی و غیره دارند، از یک منهج و طریقه‌ای هم تبیعت می کرده‌اند، که ما اگر بتوانیم این روش و طریقه را مدل سازی کنیم، توانسته ایم مقدار زیادی به پیشبرد فکری اجتهاد کمک کنیم.
ایشان خاطر نشان کرد: اگر مناهج و روش فکری علمای شیعه را مدل‌دار دنبال کرده و هر کدام از آن را جای خودش طراحی کنیم، می‌توانیم از این مدل‌ها بن‌بست‌های مختلف فقهی را بشکنیم.
استاد یادآور شد: با مطالعه زمان شیخ طوسی ملاحظه می‌کنیم، که شیخ طوسی در مسائل فقهی با چندین نفر درگیر بوده است، در نتیجه ما شاهد انبوه آراء در زمان ایشان هستیم، از این جهت به نوع منهج شناسی فقهی شیخ طوسی دست خواهیم یافت.
ایشان اظهار داشت: اگر طلبه ای که چهار سال درس خارج خوانده مشخصات منهج فقهی را به اعتقاد خودم در یازده جلسه درسی آموزش ببنید، می تواند بسیاری از افکار علامه حلی را بازخوانی کند و من این را آزمایش کرده‌ام؛ بنابراین لازم است که طلاب سطوح خارج، مدل منهج شناسی را بدانند تا بتوانند آراء فقها را استخراج کنند.
استاد با اشاره به منهج فقهی آیت الله بروجردی که بر چند اصل مبتنی است، تصریح کرد: مرحوم آیت الله بروجردی بارها گفته اند: «فقه و حدیث ما حاشیه بر فقه و حدیث اهل سنت است» و متاسفانه برخی از شاگردان ایشان در مشهد به گونه ای غلط این نکته را تفسیر کردند. متأسفانه این حرف به درستی توضیح داده نشده است که مقصود ایشان از این سخن چیست؟ مرحوم آیت الله بروجردی با ذهن نقاد و با مراجعه ای که به کتب اهل سنت داشتند، منهج‌شان حتی از منهج علامه حلی که تخصص در فقه السنة را دارا می‌باشد، قوی تر است اما بیان صحیح این سخن آیت الله بروجردی این است که اهل بیت(ع) در زمان خودشان درگیر افکار مختلف مکتب خلفا بودند و مکتب خلفا مکتب شایع و یا حاکم آن زمان بوده است. در آن دوران مثل امروز، فقه شیعه و سنی جدا مطرح نمی شده است و این مشهور بودن باعث می شد شیعه و سنی با هم زندگی کنند و در بسیاری از مواقع سؤالاتی که مطرح می شده است از رسوبات فکری اهل تسنن در ذهن شیعیان بوده است، در نتیجه سؤالات با این پیش داوری و این پیش فرض مطرح می شده است و جواب امام نیز مبتنی به آن پیش فرض ها بوده است.
این استاد حوزه اضافه کرد: با گذشت زمان کم کم جامعه اهل سنت از شیعه جدا شد و دیگر جمع کثیری از فقها نگاهی به آن پیش فرض‌ها نمی کردند، در نتیجه ظهور روایت را به شکل دیگری معنا می کردند. بنابراین نه این حرف که فقه ما حاشیه بر فقه تسنن است صحیح می باشد و نه این که آن ها اصل هستند و ما فرع هستیم. این تلقی بسیار اشتباه است.
استاد با اشاره به نگاه مرحوم آیت الله بروجردی که بسیار ویژه و راه گشا است اظهار داشت: ادعای من این است با این نگاه تا الان حداقل بیش از 50 مورد در مبحث تعارض و غیر آن در فهم روایات پیچیده، بن بست روایات حل شده است.
ایشان با ترسیمی از ثمرات این نگاه در فهم احادیث و حل تعارض بین روایات بیان داشت: اگر طلبه ۶ ماه از وقتش را صرف منهج شناسی کند و تطبیقاتی در کنارش داشته باشد، ادعا می کنم هشت سال از نظر فقهی از دیگران جلوتر است و می تواند با مدل سازی، مسائل مستحدثه بسیاری را حل کند.
استاد در پایان تاکید کرد: با توجه به گستردگی تئوری‌ها و نظریه‌ها در فقه، اگر بخواهیم در مباحث فقهی جزئی نگری کنیم و با تک نگاری آراء جلو رویم، یقینا 300 سال وقت می‌برد که به جایی برسیم و ما زمان زیادی نداریم و تنها راه رسیدن به رشد تفکر فقهی، منهج شناسی و مدل سازی روش فکری فقیهان بزرگ است.
منبع: استاذنا
************************************************
خبرگزاری رسا نیز به شرح ذیل این نشست را گزارش کرده است:
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست منهج شناسی فقهی از دیدگاه فقهای شیعه، صبح امروز با حضور حجت الاسلام والمسلمین جواد مروی، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم و جمعی از طلاب و دانش پژوهان حوزه علمیه در مدرسه علمیه عالی نواب مشهد برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین مروی در ابتدای این نشست گفت: بحث منهج شناسی فقهی به معنای شناخت و کشف مدل و روش فقهی بزرگان شیعه در استنباط احکام از صدر اسلام تا کنون است و برای پرداختن به آن ابتدا باید موضوع این مسأله مورد بررسی قرار گیرد، سپس با تحقیق و تدبر در تاریخچه و آثار بزرگان، روش و منهج آنها کشف شود.
وی در توضیح این مسأله گفت: منهج شناسی، در مقام نقد علمی بزرگان و فقیهان است و اگر در جایی مطلبی نقد شود به معنای جسارت به این بزرگان نیست و می توان به وسیله منهج شناسی، طریقه استنباط علما از احکام را در فقه بازسازی کرده و روش بزرگان را با توجه به منهج آنان مدل سازی کرد.
وی با بیان روش های فقهی مرحوم صاحب جواهر و شهید صدر عنوان کرد: با منهج شناسی بزرگان، می توان مدل ها و روش های فقهی آنها را کشف کرده و با افکار این بزرگان آشنا شد، شناخت این افکار باعث خواهد شد که از بن بست های بزرگ فقهی رهایی یابیم و اگر به جای پرداختن به جزئیات، به روش های فقهی بزرگان بپردازیم، بن‌بست‌های فقهی باز می‌شود و شناخت این مسأله در مسائل مستحدثه بسیار کاربرد خواهد داشت، همچنین با داشتن منهج علما می توان فهمید که هر عالم در هر مسأله چه حکمی صادر کرده است.
این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم در ادامه ضمن بیان منهج فقهی حضرت آیت الله بروجردی گفت : منهج فقهی حضرت آیت الله بروجردی بر 6 اصل مبتنی است و برای شناخت یک منهج می توان از تاریخ، اصول و کلام آن فرد استفاده کرد، اولین نکته که از منهج فقهی آیت الله بروجردی به حساب می آید، مبحث اصول متلقات است و دومین نکته که برخی آن را خوب درک نکرده اند، مسأله این قول آیت الله بروجردی است که فرمودند«فقه و حدیث ما حاشیه به فقه و حدیث عامه است.» این اصل به خوبی تبیین نشده است، زیرا در زمان ائمه مکتب خلفا شایع بوده و احکام به سبب این که شیعه و سنی در کنار هم بودند، برای شیعیان مشتبه می شده است، بنابراین شیعیان به ائمه اطهار(ع) مراجعه کرده و احکام را می پرسیدند و این به معنای این نیست که آنها متن هستند.
وی در پایان گفت: مقصود از بیان منهج فقها این است که باید با نهاد فکری آنها آشنا شد، مسائل را با آن بررسی کرد و روش های فقهی علما را دانست که این کار حدود 6 ماه طول می کشد؛ اما طلبه بسیار از سطح خود فراتر خواهد رفت و حدود هفت سال جلوتر حرکت خواهد کرد.
منبع: خبرگزاری رسا
