ضرورت و فایده روش‌شناسی چیست؟ یعنی فرض کنید یک محصل دینی با این گرایش یا دانش آشنا باشد یا مثلا یک محصل مکاسب در درس‌گرفتن مکاسب توجه به روش شیخ بکند یا نکند چه ثمری برای آن محصل دارد؟ در رده‌های بالاتر یک استاد مکاسب بداند منهج شیخ در استنباط چیست یا نداند چه ثمری دارد؟
بیان شده در: همایش نکوداشت شیخ اعظم شیخ انصاری، سال ۱۳۹۱
متن تفصیلی در ادامه مطلب
توجه کنید که مکتب قم که در واقع می توان گفت این نوع نگرش فقهی، با آیت الله بروجردی به وجود آمده و تاسیس شده است. این یک جریان فکری بوده که با دو ویژگی مهم قابل شناخت است. یکی اینکه نگاهی تاریخی به فقه داشتند. یعنی اینکه وقتی می خواستند یک اندیشه را بررسی کنند، ابتدا می خواهند ببینند که بستر و زادگاهش چه بوده است و این فکر چگونه آرام آرام در آغاز شکل گرفته تا امروز به دست ما رسیده است. این نگاه تقریبا خیلی با سبک پدیدارشناسانه ای که امروز در غرب در حوزه مطالعات بحث می شود، قابل تطبیق و مقایسه است که یک نگاه تاریخی به یک مسأله و نظریه می کند.
نکته دومی که این مکتب در قم بررسی می کرده و قابل تامل بوده، این است که به روایات به صورت موردی و جزئی نگاه نمی کرده بلکه یک نگاه کلان به روایات داشت است. به اصول متعلقات شیعه خیلی توجه داشته، به اینکه این روایات از چه منابع و به شکلی نقل می شود، بسیار توجه داشته است. همچنین به علم رجال برای بررسی این کار خیلی اهمیت می داده است که مسئله مهمی است که ما در این مکتب شاهد هستیم.
جهت سومی که می توان گفت که تفاوت دارد، نگاه های عقلانی است که در مکتب قم وجود داشته و نگاه های اجتهادی که در این مکتب وجود داشته است که در شخص آیت الله بروجردی و شاگردان او و به تبع آن بر شاگردان مبرز ایشان مانند آیت الله منتظری، امام خمینی، و... همه تاثیر گذار بوده و نمایان است. حتی الان ما برخی از این نگرش ها را در فتواها و تحلیل های فقهی فردی مانند آیت الله سیستانی می بینیم، چون ایشان سه سال در قم بوده و تحت تاثیر این مکتب قرار گرفته و به نوعی بخش هایی از آن اندیشه ها و تفکرات مکتب قم، در آیت الله سیستانی دیده می شود. مثلا من یک زمانی می دیدم که آیت الله سیستانی، این گونه استدلال می کند. برایم قابل تامل بود به همین جهت به یکی از بزرگان گفتم ایشان فرمود؛ به این خاطر است که ایشان سال ها در قم بوده و تحت تاثیر مکتب قم بوده است.
منبع
استاد محمد قائنی:
آن رویه اصولی که در مشی مرحوم آقای خوئی در مسائل دیده می شود باز منحصر به ایشان نیست، من در بعضی از صحبتها باز اشاره کردم سابق بر ایشان این رویه وجود دارد، من اول کسی که برخورد کردم که این رویه را رویه مرحوم آقای خویی در نحوه ورود و خروج در مسائل تعقیب می کند، مرحوم نراقی را در مستند دیدم.
برگزار شده در موسسه فهیم، ۱۳۹۰/۹/۱۹
فایل صوتی نشست
متن تفصیلی در ادامه مطلب
یکی از مباحثی که مرحوم آقای بروجردی داشت، این بود که وقتی می‌خواستند حدیث را بررسی کنند، به این نکته که راوی اهل کجاست، مثلاً اهل کوفه یا اهل بصره است، آیا ایرانی یا غیر ایرانی است، توجه می کردند. چون ایشان می گفتند «کجایی بودن راوی در نوع فهم از حدیث دخالت دارد» روش مرحوم آقای بروجردی این بود و این جهت را تعریف و توثیق می‌کردند.
فایل صوتی جلسه اول
فایل صوتی جلسه دوم (متن این جلسه منتشر نشده است)
متن تفصیلی در ادامه مطلب
استاد میرباقری: ضرورت گذر از فقه موضوعات به فقه نظام
روش شناسی اجتهاد بحث گسترده ای است و طبیعتاً باید خُرد شود تا قابل بحث و بررسی پژوهشگرانه باشد همانند رساله‌های دکتری که می‌گویند موضوع باید خیلی خُرد باشد تا بشود موضوع را دقیق و پژوهشگرانه پیش برد.
روش‌شناسی اجتهاد یک دانش درجه دو و فرانگرانه ای است که ما با یک دید استعلایی در روش اجتهاد - به خصوص روش اجتهاد شیعی در طول تاریخ- دقّـت می کنیم و به خصوص تکامل و تحوّل این روش را موضوع بحث قرار می دهیم و طبیعتاً در پیِ آن نگاه استعلایی می توانیم بفهمیم که ضرورت کنونی ما چیست و چگونه می شود علم اصول و روش اجتهاد شیعه را به سطحی از بالندگی برسانیم که بتواند مسائل امروزی ما را جواب بدهد. بر همین اساس کاملاً پیداست ضرورت بحث و بازنگری مجدّد در روش اجتهاد، نیازمندی های جدید دستگاه تفقّه شیعه است.
برگزار شده در موسسه فهیم، ۱۳۹۰/۸/۲۸
فایل صوتی نشست
متن کامل در ادامه مطلب
وقتی که ما درس خارج را شروع کردیم، اساتید یک تعبیر را زیاد میگفتند که «ورود و خروج نسبت به مسائل را یاد بگیرید.» ما آن موقع متوجه نمیشدیم و بعداً فهمیدیم که حضرات به زبان قدیمی حرف زده اند و به زبان امروزی همان روش است. یعنی ما چگونه طرح بحث کنیم، چگونه ادله را سامان دهیم و چگونه نتیجه گیری کنیم، اگر می خواهید که اجتهاد یاد بگیرید، اجتهاد همین است. شما اگر در روش های مختلف اجتهادی تبحر پیدا کنید، اگر ببینید یک نفر از یک زاویه و مقطعی وارد شود، نتیجه آن را هم خواهید دانست، چون اینگونه وارد بحث شده است نتیجهی آن این خواهد بود و اگر بطریق دیگری وارد میشد ، نتیجهی آن فرق میکرد. کسانی که تبحر داشته باشند، میتوانند براحتی این را بفهمند.
برگزار شده در موسسه پژوهشی فهیم، ۱۳۹۰/۷/۲۳
دانلود فایل صوتی نشست
متن تفصیلی در ادامه مطلب
شما در مکتب تجمیع ظنون و در جبهه مقابل مکتب آیت الله خوئی قرار می گیرید. دلایل این دلبستگی‌تان چیست؟
بله؛ این طور است. در آثارم (فقه و عقل، فقه و عرف و فقه و مصلحت) هم مشهود است. به نظرم فقه مکتب تجمیع ظنون به واقعیت نزدیکتر است. چنانکه پاسخگوتر هم است. چراکه بر اساس مکتب آقای خوئی یعنی اصول عملیه نمی توان قانون نوشت و نظام و حکومتی را تاسیس و اداره کرد. نمی توان در قانون گفت: احتیاط این است! همچنین وقتی کل تاریخ فقاهت را نگاه می کنیم، بی‌تردید غلبه از سوی مکتب تجمیع ظنون است.
متن تفصیلی در ادامه مطلب
🔹(اعتقاد به روش #تجمیع_ظنون)
مرحوم صاحب جواهر در روش شناسی اجتهاد خود روایت ضعیف و شهرت را صفر در نظر نمی‌‌‌گرفتند که سپس بگویند که از این دو، عدد حاصل نمی‌‌‌شود.
🔹(عدم پذیرش مبنای کلامی سمحه بودن شریعت)
صاحب جواهر سهولت و سمحه بودن شریعت را به عنوان یک قاعده نمی‌‌‌پذیرد، ولی آن را به عنوان یک پارادیم و پیشفرض عام و رویکرد به ادله که در فتوای فقیه نیز تاثیرگذار است نگاه می‌‌‌کنند؛ زمانی که محقق اردبیلی بیان میکند که سهولت دین اقتضا میکند که در امر قبله قائل به نظرخاصی بود، مرحوم صاحب جواهر موضع تندی می‌‌‌گیرند و بیان می‌‌‌کنند که سهولت دین به معنی تساهل و بی اعتنا گذشتن از احکام دین نیست.
همایش نکوداشت صاحب جواهر، ۱۳۹۷
متن تفصیلی در ادامه مطلب
🔹طلاب ما گرفتار حجم عظیمی از معلوماتند که نمی دانند باید با آنها چه کنند و چگونه سره را از ناسره تمییز دهند.
🔹باید استنباط آگاهانه را به طلاب بیاموزیم، راه #استنباط_آگاهانه_و_روشمند را به طلاب نشان دهیم.
🔹تا کی می خواهیم طلاب را سی سال پشت دروازه اجتهاد نگاه بداریم، آخر هم معلوم نیست از دروازه می گذرند یا نمی گذرند. علت این ناکامی، آن نیست که اجتهاد سخت است. اجتهاد سخت هست؛ ولی نه این گونه که ما می پنداریم. ما تاکید نداشته ایم که #روش استنباط را به طلاب بیاموزیم.
🔹روش‌شناسی در درس های خارج به صورت مستقل مطرح نیست. در میان مباحث گم شده است. طلبه باید به صورت اکل از قفا آن را بیاموزد؛ یعنی در اثر مرور زمان و غیر مستقیم، چیزهای به صورت #ارتکازی در ذهنش جای بگیرد.
🔹اینکه به او بیاموزند که برای استنباط از این راه ها می توان رفت و لوازم و زاد و توشه این راه چیست و چگونه می توانید در آن گام بگذارید، در درس های خارج رایج نیست.
متن تفصیلی در ادامه مطلب
حوزه بیش از گذشته، با خطر «اختلال طریقه» در کار استنباط مواجه است. «اختلال طریقه» یک اصطلاح جدید و یک تعبیر تازه نیست، این واژه در ادبیات فقهی گذشتگان مانند صاحب جواهر، کاربرد فراوانی دارد. صاحب جواهر با این تعبیر به رویه علمی و سبک اجتهاد کسانی نظر دارد که هر چند از قدرت استنباط برخوردارند، ولی در شیوه استنباط، به انحراف و اشتباه مبتلا شده و از روش صحیح اجتهاد و قواعد مربوط به آن، عدول کرده‌اند.
در جواهر معمولا از فیض کاشانی و محدث بحرانی به این عنوان یاد شده و سبک استنباط آنها مورد اعتراض و انتقاد قرار گرفته است؛ مثلا وقتی فتوای فیض نقل می‌شود که «پوست مردار با دباغی پاک می شود»، صاحب جواهر که آن را برخلاف «ضرورت مذهب» می داند، می‌گوید : نباید از آن شگفت زده شد، زیرا شیوه استنباط فیض، از اساس مختل است. همچنین وقتی فتوای صاحب حدائق نقل می شود که «جمع بین فاطمیین حرام است»، جواهر آن را فتوایی بی‌سابقه می داند که ناشی از «اختلال طریقه» است و چنین نقدهایی در مواضع دیگر جواهر نیز به چشم می‌خورد.
متن تفصیلی در ادامه مطلب
